5 Elementen Theorie

Op deze pagina een korte beschrijving van de 5 elementen theorie. Deze theorie is de basis van de zelfverdedigingskunst van onze school (Go Moku no Ryu karate ju jutsu). Op deze pagina wordt behandelt:

Inleiding

De oosterse (Chinese, Japanse) filosofie onderscheid 5 basis elementen in tegenstelling tot de westerse filosofie die 4 basis elementen onderken waaruit alle materie is opgebouwd. De 4 elementen uit de westerse filosofie kennen we dat zijn: water, aarde, vuur, lucht. De 5 elementen uit de oosterse filosofie zijn: water aarde, vuur, metaal, hout. Drie elementen tussen de oosterse en de westerse filosofie komen overeen.
De 5 elementen De 5 elementen (aarde, water, hout, vuur, metaal) nemen een belangrijke plaatst in in de oosterse filosofie, I-Ching, het boek der verandering. De Chinese cultuur is ontwikkeld op basis van de I-Ching (boek der verandering) en een aantal andere filosofische stromingen zoals het Confucianisme en Taoïsme. De I-ching beschrijft o.a. dat Tai Chi (het ene) ontstaat uit WuJi (het ulitieme niets). Tai Chi is de oorsprong van dynamische en statische toestand en splits zich in tweeën, Yin en Yang. Wanneer er beweging is, scheiden Yin en Yang zich. Wanneer er geen beweging is Yin en Yang komen bij elkaar en worden weer één. Vanuit Yin en Yang ontstaan weer de 5 elementen door beweging. In de oosterse filosofie worden de 5 elementen gebruikt om het ontstaan van beweging en verandering te verklaren.
Go Moku (of Wu Xing) zijn de 5 elementen ( vuur, water, metaal, hout en aarde). De 5 elementen zijn niet statisch maar zijn aan verandering onderhevig. Elke element wordt gevoegd door een andere element, maar kan ook vernietigd wordt door een derde element. Deze dynamiek van creatie en vernietig staat hieronder beschreven en in het figuur hiernaast afgebeeld.

Aarde wordt gevoed door Vuur, Hout bedwingt Aarde
Metaal wordt gecreëerd door Aarde, Vuur tempert Metaal
Metaal lost op om het water te voeden, Aarde houd Water tegen
Water voed Hout, Metaal hakt Hout
Hout wordt gegeten door Vuur, Water blust Vuur

Het is een cyclisch geheel, zoals alle processen in de natuur cyclisch zijn. In de lente ontkiemen zaden, in de zomer groeien deze uit. In de nazomer rijpen de zaden, in de herfst komt verval, in de winter komt dan rust, zodat de natuur zich klaar kan maken voor een nieuwe periode van groei en bloei. Deze cyclische processen is niet alleen de jaargetijden en de elementen, maar het gehele universum bestaat uit cyclische processen.

Elementen Samenwerkingscyclus
De aarde werkt samen met metaal, door in zijn diepten metaal te creëren
Metaal werkt samen met water door middel van metalen emmers voor het vervoer van water
Water werkt samen met hout door bomen met regen te conserveren/behouden
Hout werkt samen met vuur door de grondstof voor de vlammen te verschaffen
Vuur werkt samen met aarde door hout te veranderen in as, hetgeen weer aarde wordt

Elementen Tegenwerkingscyclus
Hout werkt aarde tegen doordat boomwortels aarde openbreken
Metaal werkt hout tegen doordat bijlen bomen vellen
Vuur werkt metaal tegen door het te smelten
Water werkt vuur tegen door het uit te doven
Aarde werkt water tegen door het in modder te veranderen
Traditionele Chinese medicijnen is gebaseerd op de 5 elementen theorie en het gebruik van Yin en Yang. Wanneer we ziek zijn, zijn yin en yang niet in balans. Deze moeten gebalanceerd worden om te genezen. In de traditionele Chinese geneeskunde is elke orgaan gekoppeld aan een van de elementen: hart = vuur, lever = hout, nieren = water, longen = metaal, milt = aarde.

De theorie van de vijf elementen is nog veel uitgebreider. Elk element hangt samen met basiskleur, oer-emotie, geur, geluid, jaargetijde, medirianen, voeding, astrologie, enz..... In de onderstaande tabel wordt dit voor een deel schematisch weergegeven.

Element Kleur Yin-Orgaan Yang-Orgaan Emotie Zintuig Jaargetijde
Hout Groen Lever Galblaas Kwaadheid, Drift Ogen Lente
Vuur Rood Hart Dunne Darm Vreugde Tong Zomer
Aarde Geel Milt Maag Zorgen Mond Nazomer
Metaal Wit Longen Dikke Darm Verdriet Neus Herfst
Water Blauw Nieren Blaas Angst Oren Winter

terug naar boven

De eigenschappen van de 5 elementen

In de inleiding hebben we gelezen over de natuurlijke cyclus van de 5 elementen hoe de elementen ontstaan en vernietigd worden, samenwerken en hoe elementen elkaar tegenwerken. Hier gaan we de elementen nader beschrijven met de eigenschappen en kenmerken, om de dingen in meer perspectief te zien en alles betere te kunnen plaatsen.

Hout

Hout komt in veel variatie en heeft verschillende eigenschappen die schijnbaar tegenstrijdig zijn, bijvoorbeeld we eik en bamboe vergelijken. Beide zijn hout. Daar de takken van een eik breken als er te veel sneeuw opligt, zal bamboe buigen zodat de sneeuw er afvalt. Hout belangrijkste kenmerk is dynamiek en verandering. Hout wordt geassocieerd met lente, groei en activiteit. Hout is een element dat houdt van bewegen, doorgaan. Hout is een element dat voldoende speelruimte nodig heeft en een afkeer heeft van druk en inperkingen. Hout is sterk en rechtlijnig en doorbreekt dingen, zoals de stam zich vanuit de kiem een recht omhoog gaat en zich door de aarde boort. Echter met te veelweerstand zal het wijken, als wortels tegen een steen komen en om de steen heen groeien.
Het Element Hout (groen) - Hout heeft water nodig om te groeien. Hout brengt vuur voort.

Vuur

Het belangrijkste kenmerk van vuur is grilligheid en onvoorspelbaarheid. Vuur is het element van vernietiging. Vuur staat voor de zomer, droogte en stof. Vuur hangt samen met planten (hout) hout breng zuurstof en brandstof voort die naast ontstekingstemperatuur nodig zijn om vuur te maken. Vuur is net als hout een element dat naar boven beweeg.
Een van de belangrijkste toespraken van de Boeddha is de vuurrede, waarin hij uitlegt hoe de zintuigen en daarvan afhankelijke gevoelens in brand staan met hartstocht, haat en illusies.
Het Element Vuur (rood) - Vuur heeft hout nodig om te branden. Vuur brengt aarde (as) voort.

Aarde

Aarde is het centrum, het scheids de opgaande elementen en de neergaande elementen. De is het element van stabiliteit en het vermogen aan te passen aan verandering. Aarde wordt geassocieerd met de nazomer, oogst. Aarde zelf beweegt niet, maar kan bewogen worden door invloed van de andere elementen. Hierdoor kan Aarde omhoog gaan (bv. vulkaan door vuur) of omlaag gaan (bv. erosie door Water). Aarde stelt de gelijkheid tussen begin en einde voor.
Het Element Aarde (geel) - Aarde ontstaat uit Vuur. Aarde brengt metaal voort.

Metaal

Kenmerken van metaal zijn weerkaatsing en broos. Metaal is gerelateerd aan de herfst, terugtrekking. Metaal staat aan de basis van geestelijke groei door (zelf)reflectie. Metaal kan zacht en buigzaam zijn als goud, zilver, maar ook gehard als staal.
Het Element Metaal (wit) - Metaal ontstaat diep in de aarde. Metaal brengt water voort.

Water

Water brengt dingen altijd in beweging, verandert aldoor. Kenmerk van water is stuwkracht, verandering, meegeven. Water staat voor winter.
Het Element Water (blauw) - Water wordt gevoerd door Metaal (metaal staat mineralen af aan water). Water laat hout groeien.

terug naar boven

De 5 elementen en bujitsu

Bujitsu/budo is net als de vijf elementen dynamisch. In het traditionele bujitsu heeft elke stijl zijn eigen kenmerken maar zijn ook aan verandering onderhevig, net als de elementen. Het traditionele bujitsu verliest daarbij nooit zijn specifieke stijlkenmerken, want ook hout blijft tenslotte hout. De verbondenheid van de school (bujitsu stijl) met de 5 elementen vindt je op allerlei plaatsen terug en is de basis van deze ryu. Deze verbondenheid wordt weergegeven in ons logo.

Element TrainingsOnderdeel Budo Essentie Aspect VerdedigingsTechnieken Stappen Vuist Wapen
Hout Goho Gevecht destructieve potentiaal Stoten, Trappen, Slagen Links Drukken Zwaard
Vuur Weerbaarheid Ademhaling Controle over de Ki Snelle wisseling, blokkeren, zweeptechnieken Rechts Steken (Wandel)Stok
Aarde Seiho Harmonisatie Yin en Tang wijsheid Neerhaal-, Controletechnieken Centrum behouden Kruisen Eda Koppo
Metaal Kennis Vorm, Lichaam en Mysterie filosofische groei Drukpunten, klemmen Voorwaarts Splijten Mes/Korte Stok
Water Juho Bewegen diepgaand begrip Meegeven, overnemen, werpen Achterwaarts Boren Staf/Speer

Chi-cyclus en bujitsu

Door de Chi-cyclus te bestuderen weten, wat de zwakke plekken en de sterke punten zijn op een bepaald tijdstip. Hierop kunnen we onze taktiek aanpassen in gevecht. Maar ook om mensen te helpen kan je deze kennis gebruiken.

terug naar boven

De 5 elementen en de mens

Ieder persoon heeft alle elementen. De elementmens beschrijven hieronder zijn archetypes. Bij ieder zal één of twee van deze archetypes de boventoon voeren. Dit bepaalt welke elementmens je bent. Let wel dit is ook weer niet altijd gedurende je leven kan je door groei of gebeurtenissen wisselen van element.

Houtmens

Het houttype is de pionier. Hij is op zoek naar avontuur, houdt van actie, probeert steeds nieuwe wegen te ontdekken en haar eigen grenzen te verleggen. Hij is verzot op nieuwe dingen en is altijd nieuwsgierig. Ook het uitproberen van nieuwe recepten of het verschuiven van het meubilair behoort hiertoe. Zijn enthousiasme werkt aanstekelijk. Gevoel voor humor en ondernemingslust zorgen overal voor een frisse wind. Hij is zelfbewust bij het maken en uitvoeren van plannen.

Kenmerken:Positieve kanten:Negatieve kanten:
Expansief, gezellig, sociaal, zinnelijk, vruchtbaar, heeft verbeelding, is creatief, idealistisch, Meelevend.
Iemand die het met iedereen het beste voor heeft, maar die er niet altijd in slaagt te doen wat hij/zij zich heeft voorgenomen		 Ontspanning
Medeleven
Welwillendheid		 Kwaadheid
Snel de moed verliezen bij tegenslag, kwetsbaarheid, oneerlijkheid

Vuurmens

Het vuurtype is iemand die enthousiasmeert. Hij ontsteekt het vuur in anderen. Is helder van geest en heeft een sterke intuïtie. Bij het vuurelement horen de emoties van vreugde, blijdschap, plezier en levenslust. Hij is de tovenaar die tegenstellingen verenigt. Hij is zoals het vuur van de liefde die man en vrouw samenbrengt. Hij overtuigt en betovert, heeft een sterke aantrekkingskracht en is zeer expressief. Hij heeft het hart op de tong. Is levendig, praat met zijn handen, straalt vertrouwen en warmte uit, is zeer actief en licht ontvlambaar. Hij stapt met een groot hart op de mensen af en heeft de gave rechtstreeks de toegang tot het hart van de ander te vinden. Het vuurtype brengt groepen mensen samen en smeedt ze tot een geheel. Hij is de verbindende schakel in een team.

Kenmerken:Positieve kanten:Negatieve kanten:
Hartstochtelijk, gepassioneerd, sprankelend, dynamisch, vitaal, leiderschapskenmerken en agressief.
Iemand die zijn/haar doel najaagt zonder veel rekening te houden met anderen. 		Passie
Verlichting
Wijsheid
Vreugde		 Neiging tot arrogantie
Egocentrisch

Aardemens

Het aardetype is 'geaard' en staat met beide voeten stevig op de grond. Hij zorgt graag voor anderen, net als een moeder voor haar kind en zorgt graag voor mensen die het moeilijk hebben. hij heeft een diep gevoel van genegenheid voor anderen en wil mensen het gevoel van geborgenheid geven. Het aardetype heeft een innerlijke zekerheid en is gelijkmoedig van aard. hij kan goed luisteren en weet zelfs vreemden het gevoel van 'thuis' te geven. Hij heeft dan ook een uitgebreide vriendenkring. Hij is kalm en stabiel in zijn denken en doen. Hij heeft principes maar die zijn niet heilig, daardoor kan hij voor nieuwe ideeën openstaan. Zijn verstand is praktisch en gericht op de werkelijkheid. Het aardetype is betrokken, hij is er simpelweg.

Kenmerken:Positieve kanten:Negatieve kanten:
Eerlijk, vlijtig, zich inspannen, stabiel, praktisch, betrouwbaar, behoedzaam, tobben.
Een aarde type heeft hoge idealen, hij/zij is zelfbewust en over het algemeen heel redelijk, maar kan soms ook erg koppig zijn.		 Zelfbewustheid
Voorzichtigheid
Vertrouwen		 Koppigheid
Starheid

Metaalmens

Het metaaltype is iemand die door zijn grote analytische en kritische vermogen hoofdzaken van bijzaken weet te onderscheiden. Iemand die orde in chaos kan scheppen. Hij houdt van orde en regelmaat, is methodisch en efficiënt en zeer gedisciplineerd. Hij heeft een sterk besef van waarden en normen en heeft een goed gevoel voor orde en controle. Hij streeft naar perfectie. Hij heeft de overbodige, onbelangrijke dingen van het leven losgelaten en er is een besef van innerlijke wijsheid en schoonheid overgebleven. Hij heeft een stevige innerlijke structuur omdat ze de werkelijke waarden van het leven begrijpt. Hij is de alchemist die uit alle dingen van het leven de werkelijke essentie haalt. Hij bezit wijsheid en moed en is daarom in staat om te handelen naar haar overtuigingen. De metaalmens gaat in principe heel gericht door het leven en toont in moeilijke omstandigheden moed.

Kenmerken:Positieve kanten:Negatieve kanten:
Communiceren, melancholie, nostalgie, concentratie, wilskracht. Dit element staat voor een zekere hardheid en de neiging om risico's te nemen.
Een metaal type wil het beste en komt vaak op voor mensen die het minder goed hebben of minder goed bedeeld zijn.		 Energiek
Bereidheid tot risico's nemen
Streven naar het beste
Inlevingsvermogen		 Neiging tot hardheid
Neiging tot droefheid

Watermens

Stille wateren hebben diepe gronden - treffender kan het watertype niet worden beschreven. Het watertype is iemand met emotionele diepgang. Iemand die de essentie van het leven begrijpt en de realiteit heeft doorgrond. Doordat dit type gericht is op de essentie, de waarheid, heeft hij niet veel op met de gewone dagelijks beslommeringen. Hij is daardoor onconventioneel, onafhankelijk, een denker met veel veerkracht. Hij is gemakkelijk in zichzelf teruggetrokken bezig met haar eigen innerlijke leven. Hij is zacht en meegaand als water en tevens onvoorstelbaar sterk. Watertypes zijn dan ook soepel in de omgang, maar blijven tevens altijd hun eigen waarheid volgen. Ze hebben behoefte aan intimiteit en warmte, maar hebben tevens een sterke behoefte aan vrijheid. Ze zijn veerkrachtig en onafhankelijk. Het watertype is fijngevoelig, fantasievol en sensibel. Hij beschikt over een groot empathisch vermogen.

Kenmerken:Positieve kanten:Negatieve kanten:
Neemt alles op, erg gevoelig, prikkelbaar, vriendelijk, sympathiek, overdenkend, overtuigingskracht.
Het element water zorgt voor idealen en dromen, maar kan ook voor teveel illusies en te weinig realisme zorgen.		 Idealen
Dromen
Kalmte
Respectabel		 Verliezen in illusies
Niet reëel zijn
Angsten

terug naar boven

De 5 elementen en organen

Elk element onstaat uit een ander element en elke element controleert een ander element en balanseert met een ander element. De Chi (levenenergie)-huishouding in de mens is gedurende een dag stabiel, maar loopt ook in een cyclus. Wanneer een orgaan minder goed functioneert wordt deze Chi-cyclus verstoort. Echter de Chinense geneeskunde gaat ervan uit dat als er een orgaan ziek is de andere organen het zieke orgaan helpen. Hierdoor merken wij weinig als een orgaan tijdelijk minder goed functioneert.
Een orgaan wordt ziek door een gebrek aan warmte en energie of aan bloed en lichaamssappen, maar ook een overschot aan warmte en energie of bloed en lichaamsappen kunnen een orgaan ziek maken. Als het zieke orgaan niet beter wordt, kunnen de helpende organen uitgeput raken, waardoor weer andere organen worden aangesproken om te helpen. Dit resulteert uiteindelijk in de verschillende ziektebeelden die we kennen.
Door verschillende elementen te gebruiken kan je eigenschappen versterken of juist verminderen. Hierdoor kunnen de oorzaak van de ziekte weg nemen en het zieke orgaan weer beter maken. Waardoor de overige organen ook weer normaal kunnen functioneren. Dit is de basis van de Chinese Medicijnen.
De leer van de 5 elementen geeft op een inzichtelijke manier de onderlinge verbondenheden, wisselwerkingen en relaties weer van de diverse weefsels en organen in ons organisme. Onder normale omstandigheden is dat organisme namelijk een goed geordend en gestructureerd systeem. Maar ook een systeem dat continu verandert (bijvoorbeeld groei door celvermeerdering, gezond blijven door celvernieuwing, opruimen van nutteloos materiaal met behulp van het immuunsysteem, enzovoort).
Op een andere manier gezegd: er is in het organisme continu sprake van overgangsfasen met betrekking tot ontwikkeling en omvorming. In die omvorming (zeg maar van informatie en energie in materie en van materie in informatie en energie) ontstaat de wordende mens in zijn polariteit van somatische en psychische pluriformiteit, in zijn betrokkenheid op de natuur en het universum.
Om het systeem van de 5 elementen beter te kunnen begrijpen kun je jezelf ook het beeld van de communicerende vaten voorstellen. Elk element is een watervat dat via een slang met de anderen is verbonden. Komt er energie in het systeem (voeding bijvoorbeeld in de dunne darm, behorend tot het element Vuur) dan wordt deze via de communicatieslangen verder verdeeld in de richting van de klok. Komt er bijvoorbeeld teveel energie bij het element Aarde aan (de Milt), dan treed stuwing op en daardoor worden er speciale ventielen geopend zodat deze energie ook tegen de wijzers van de klok kan worden afgevoerd.
Op dit systeem werken zowel externe en interne invloeden. En, onder gezonde omstandigheden reageert het systeem, compenseert waar nodig en reguleert overeenkomstig. Ook ontwikkelt het zich daaraan (je moet je geen tweemaal aan dezelfde steen stoten en dus bouwt het immuunsysteem bijvoorbeeld, als het goed is zijn immuniteit op tijdens een infectie).
Hiertoe maakt het systeem gebruik van allerlei functies. Achter al die functies staat in eerste instantie een elektromagnetisch regulatiesysteem, een systeem van sturende biologische energie en informatie. De aansturing geschiedt vanuit een blauwdruk van hoe we bedoeld zijn. Met de biofysische diagnostiek is het, met andere woorden gezegd, mogelijk om duidelijker en sneller zicht op te krijgen op wat er energetisch in de (orgaan)systemen aan de hand is. Altijd wordt ook de psychologie bij het onderzoek betrokken. Zo loop je vaak vooruit op de reguliere geneeskundige diagnostiek en dat is voor veel patiënten een weldaad (omdat je in dat stadium ook sneller en effectiever en met minder ingrijpen kunt bijsturen).

terug naar boven

De 5 elementen en voeding

Het is niet gemakkelijk om zelf uit te vinden of je organen teveel of te weinig aan warmte, bloed en/of lichaamssappen hebben. Een gevarieerd dieet met verse producten is nog altijd het beste om gezond te blijven en de energie huishouding van je organen te reguleren. Bij ziekteverschijnselen is het verstandig om een deskundige te raadplegen. Deze kan uitzoeken welke organen de oorzaak zijn van het ziektebeeld en een dieet voorschrijven om het herstel te bespoedigen.
In de tijd van de oermens was het bestrijden van ziekte en de inname van voedsel al heel belangrijk. In de westerse wereld zijn we de samenhang tussen ons voedsel en ziektebestrijding in de loop der tijd kwijt geraakt. Mede omdat we steeds verder van de oorsprong van ons voedsel zijn afkomen te staan. In Zuid-Oost Azië is men de kennis en kunde tussen voedsel en ziektebestrijding steeds verder gaan ontwikkelen. Dit heeft geleid dat heel veel ziekte in China nog steeds wordt bestreden met een dieet op basis van de 5 elementen theorie.

Hout

Lever en galblaas vormen samen het element hout. Peterselie, gort, kip en azijn zijn voorbeelden van hout-verwarmende producten. Hout-verkoelende voedingsmiddelen zijn spruitjes, zuurkool, appels, sinaasappels, zure zuivelproducten. Problemen met de lever uiten zich onder andere in problemen met het zien. De smaak die bij het element hout hoort is zuur.

Vuur

Het element vuur hoort bij de organen hart en dunne darm. Alle stoornissen en positieve invloeden die zich in een ander orgaan voordoen, worden door het hart geregistreerd en door middel van de tong zichtbaar gemaakt. Geiten- en schapenkaas en -melk, granenkoffie, oregano, paprikapoeder, rozemarijn en tijm zijn voorbeelden van vuur verwarmend producten Vuur-neutraal zijn rode kool en veldsla. Vuur verkoelende voedingsmiddelen zijn andijvie, sla, rode biet, grapefruit. De smaak bitter hoort bij het element vuur.

Aarde

In de Traditionele Chinese Gezondheidsleer worden de milt en de pancreas als één orgaan gezien. Bij milt/pancreas hoort de maag en samen horen ze bij het element aarde. Een zwakke maag en milt/pancreas uit zich onder andere in depressiviteit en concentratie stoornissen. Venkel(thee), pompoen en kastanje zijn voorbeelden van aarde-verwarmende producten. Deze producten hebben een prettig bij-effect, je krijgt minder snel zin in zoete dingen. Kool, wortelen, snij- en sperziebonen, eieren, zoethout en sesam zijn aarde-neutraal. Ze hebben een evenwicht herstellende functie voor de maag en milt/pancreas. Aarde verfrissende voedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld courgette, paprika, cashewnoten, gistbrood. De smaak die bij het element aarde hoort is zoet.

Metaal

De dikke darm en de longen horen bij het element metaal. Problemen met de dikke darm uiten zich vaak in huidproblemen: acne, eczeem, zweten of jeukende plekken. Metaal-verwarmende producten zijn specerijen als cayennepeper, kruidnagel, nootmuskaat en anijs. Uien, knoflook, basilicum, bieslook, geelwortel, gember, komijn en koriander zijn voorbeelden van metaal-neutrale voedingsmiddelen. Metaal verkoelend zijn radijs, koolraap, tuinkers en pepermunt. De smaak die bij het element metaal hoort is scherp.

Water

Nieren en blaas zijn de organen die horen bij het element water. De nieren zijn een opslagplaats voor energie in het lichaam. Problemen met de nieren uiten zich onder het oog in donkere of opgezette wallen en gebrek aan seksuele lust en angst gevoelens. Water-verwarmende producten zijn onder andere aal, baars, forel, zalm en tonijn. Water-neutrale producten zijn tuinbonen, erwten, linzen, rode sojabonen en azukibonen. Voorbeelden van water verkoelende voedingsmiddelen zijn miso, sojasaus, kombu, en mineraalwater. De smaak die bij het element water hoort is zoutig.

Informatie

Onze Disciplines